Poniższy tekst został napisany na podstawie artykułu Marisy Roncati: Non-surgical periodontal therapy, który został opublikowany w Dental Asia - July/August 2016

Oryginalny artykuł znajdziecie tutaj 

Niechirurgiczne leczenie periodontologiczne jest niezbędne zarówno przy terapii prewencyjnej jak i przy leczeniu stanów zapalnych spowodowanych płytką nazębną. Kluczowa jest zawsze faza diagnostyczna gdyż to po niej następuje właściwe leczenie obejmujące: domową higienę oraz profesjonalne leczenie w gabinecie. W obu obszarach terapeutycznych wykorzystuje się określone strategie i protokoły, które jeśli są właściwie wdrożone, mogą rozwiązać liczne problemy periodontologiczne.

Głównym celem profesjonalnej higienizacji jest zredukowanie patogennych bakterii powodujących zapalenie przyzębia i nawroty choroby.

Obecnie idea leczenia periodontologicznego uległa zmianie. W przeszłości opracowywanie i oczyszczanie powierzchni korzenia było wykonywane w celu usunięcia złogów produkowanych przez bakterie (tj. poliliposacharydów i endotoksyn). Jednak badania in-vitro wykazały, że endotoksyny bakteryjne słabo przylegają do powierzchni korzenia i mogą zostać wyeliminowane dzięki skalingowi ultradźwiękowemu. Dzięki temu usunięcie zainfekowanego cementu nie jest już wymagane.

Opracowywanie powierzchni korzenia nie jest zatem konieczne. Aby usunąć biofilm i złogi kamienia wymagane jest niechirurgiczne instrumentarium periodontologiczne, i użycie niewielkiej siły nacisku, tak by końcówka skalera była w stanie usunąć wykryte złogi ale też jednocześnie nie naruszyła ciągłości tkanek.

Usuwanie płytki zmineralizowanej jest kluczowe dla przeciwdziałania gromadzeniu się biofilmu. Niewskazane jest wręcz usuwanie zainfekowanego cementu oraz ścieranie powierzchni korzenia. Zamiast inwazyjnego wygładzania powierzchni korzenia należy wykonać oczyszczanie (np. niechirurgiczne zabiegi periodontologiczne).

Skaling należy przeprowadzić wykonując niewielkie, oscylacyjne ruchy końcówką w kierunkach: mezjalno–dystalnym, dystalno–mezjalnym oraz wierzchołkowo-koronowym, koronowo– wierzchołkowym. Końcówka powinna być być skierowana dowierzchołkowo lub dokoronowo, zwłaszcza jeżeli chcemy usunąć kamień z obszarów poniżej punktu stycznej.

Nacisk powinien być niewielki ale jednocześnie pozwalać na pewny chwyt rękojeści skalera. Nie należy używać siły nacisku podczas usuwania złogów (pamiętając że są one usuwane dzięki wibracjom ultradźwiękowym, a nie w wyniku nacisku)

Podczas usuwania kamienia istotne jest aby przesuwać końcówkę po całej powierzchni zęba i nie pozostawać w jednym miejscu. Pozwoli to na dokładnie usunięcie resztkowych złogów oraz dokładniejsze wykończenie. Oczyszczanie przy pomocy urządzeń ultradźwiękowych pozwala na szybkie usunięcie nawet silnie zwapnionych złogów w obszarze naddziąsłowym.

Sondowanie ma zasadnicze znaczenie przy wykrywaniu złogów poddziąsłowych. Sonda powinna być trzymana w pozycji ukośnej względem pionowej osi zęba. Następnie należy stopniowymi ruchami wsunąć sondę do kieszeni w kierunku wierzchołkowo–koronowym i koronowo–wierzchołkowym. Pozwoli to zlokalizować złogi poddziąsłowe oraz określić ich morfologię i rozmieszczenie, dzięki czemu łatwiej będzie dobrać właściwą końcówkę skalera.

Gdy rozpoczynamy skaling poddziąsłowy, wierzchołek końcówki powinien znajdować się w styczności z kamieniem, jeszcze przed aktywacją urządzenia i rozpoczęciem wykonywania ruchów oscylacyjnych końcówki. Zapewnia to pacjentowi wyższy komfort zabiegu. Kluczowe jest też aby unikać nacisku miejscowego gdyż może to spowodować obijanie opracowywanej powierzchni i dolegliwości bólowe pacjenta. Zaleca się też częste przerywanie pracy aby uniknąć przegrzania końcówki.

W trybie soft mode ruch końcówki jest delikatniejszy ale nie mniej efektywny – częstotliwość jest identyczna, jednak ruch oscylacyjny końcówki jest skrócony. Końcówka jest bardziej efektywna przy jej wierzchołku (w przybliżeniu pierwsze 4 mm od wierzchołka). Aby usunąć złogi ze szczególnie głębokich kieszeni ważne jest aby pracować na kilku poziomach głębokościach. Pozwoli to  skutecznie usunąć zmiany patologiczne o zróżnicowanej morfologii i wymiarze. Konieczność dalszego oczyszczenia ocenia się przy wykorzystaniu sondy periodontologicznej lub końcówki ultradźwiękowej. Można tutaj wykorzystać także końcówki ultradźwiękowe i narzędzia ręczne (także te do zabiegów w okolicy furkacji).

Ważna jest też właściwa pozycja operatora. Powinna być dostosowywana do sytuacji, tak aby ułatwić prawidłowe ruchy i zapewnić wygodną postawę.

Dodatkowym atutem końcówek ultradźwiękowych jest przystosowanie do oczyszczania, linii krawędzi (np. powierzchni  językowo/podniebienno-dystalnych lub językowo/podniebienno-środkowych).

Te obszary często są pomijane (przez nieuwagę bądź świadomie) w przypadku używania narzędzi ręcznych. Kiedy oczyszczamy linie krawędzi powierzchni, czubek końcówki powinien być skierowany dowierzchołkowo , a ruchy powinny być wertykalne, prowadzone w kierunku wierzchołkowo-koronowym i koronowo-wierzchołkowym.

Alternatywne użycie sondy periodontologicznej i końcówek ultradźwiękowych jest zalecane w celu weryfikacji skuteczności wykonanego zabiegu i sprawdzenia (zwłaszcza w głębokich kieszeniach) czy w kieszeniach nie pozostały resztki złogów.

Skaling musi być selektywny, odpowiednio dobrany do przypadku i rodzaju usuwanego kamienia. Zbyt intensywne preparowanie korzeni, które prowadzi do usunięcia zdrowego cementu razem z nekrotycznym, nie jest rekomendowane ponieważ może spowodować negatywne skutki. (Sonda periodontologiczna może posłużyć do zweryfikowania efektywności skalingu)